Stack məlumat strukturu

[codex]

Stack Nədir?

Stack — elementlərdən ibarət olan bir abstrakt məlumat strukturu və ya verilənlər tipi kimi istifadə olunur. Stack-in əsas xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, elementlər yalnız bir tərəfdən - “üst” (top) hissədən əlavə edilir və çıxarılır. Bu səbəbdən LIFO (Last-In-First-Out - Son Daxil Olan İlk Çıxır) prinsipinə əsaslanır.

Stack-lər proqramlaşdırmada geniş istifadə olunur və aşağıdakı sahələrdə tətbiq edilir:

• Funksiya çağırışlarının idarə edilməsi (call stack);
• Undo/Redo əməliyyatları (məsələn, mətn redaktorlarında geri qaytarma);
• Brauzer tarixçəsinin idarə edilməsi (routing, tarix obyekti stack kimi işləyir).

---

Stack-in JavaScript-də implementasiyası

Stack üçün əsas class

Stack-i yaratmaq üçün əvvəlcə Node və Stack class-larını müəyyən etməliyik.

Node classı:

• Constructor qəbul etdiyi value parametrini this.value-ə mənimsədir;
• this.next default olaraq null olur.

Stack classı:

• Constructor heç bir parametr qəbul etmir, amma this.first və this.last dəyərləri null olur;
• this.size dəyişəni isə 0-dır.

class Node {
  constructor(value) {
    this.value = value;
    this.next = null;
  }
}

class Stack {
  constructor() {
    this.first = null;
    this.last = null;
    this.size = 0;
  }
}

---

Element əlavə etmə (Push) — O(1)

Stack-ə element əlavə etmək üçün push() metodunu yazırıq.

Addım-addım izah:

1. Yeni bir Node yaradırıq və ona dəyər ötürürük.
2. Əgər stack boşdursa, first və last propertiləri bu yeni node-a bərabər olur.
3. Əgər stack-də artıq element varsa:
   • Mövcud first dəyərini müvəqqəti (temp) dəyişəndə saxlayırıq.
   • Yeni node-u first kimi təyin edirik.
   • Yeni first-in next propertiyini əvvəlki first-ə yönəldirik.
4. Stack-in ölçüsünü (size) artırırıq.

Kod:

push(value) {
  const newNode = new Node(value);
  
  if (!this.first) {
    this.first = newNode;
    this.last = newNode;
  } else {
    const temp = this.first;
    this.first = newNode;
    this.first.next = temp;
  }

  return ++this.size;
}

---

Element Silmə (Pop) — O(1)

Stack-in üstündən element silmək üçün pop() metodunu yazırıq.

Addım-addım izah:

1. Əgər stack boşdursa (this.first === null), null qaytarırıq.
2. Mövcud first dəyərini müvəqqəti (temp) dəyişəndə saxlayırıq.
3. Əgər stack-də tək element varsa (first === last), last-i null edirik.
4. First dəyərini this.first.next-ə təyin edirik.
5. Stack-in ölçüsünü (size) azaldırıq və silinmiş elementin (temp) dəyərini qaytarırıq.

Kod:

pop() {
  if (!this.first) return null;
  
  const temp = this.first;
  
  if (this.first === this.last) {
    this.last = null;
  }

  this.first = this.first.next;
  this.size--;

  return temp.value;
}

---

Nəticə

Stack, proqramlaşdırmada geniş istifadə olunan mühüm məlumat strukturudur. LIFO prinsipi ilə işləyir və element əlavə etmə və silmə əməliyyatları O(1) vaxt mürəkkəbliyinə malikdir.

Bu məqalədə Stack-in JavaScript-də necə qurulmasını və push/pop əməliyyatlarının necə həyata keçirildiyini öyrəndik. Stack, xüsusilə funksiya çağırışlarının idarə olunması, undo/redo əməliyyatları və brauzer tarixçəsinin idarə edilməsi kimi sahələrdə geniş istifadə edilir.

[codex]

Azerbaijan Python User Group-dan Şəhriyar abimizin Stack-la bağlı paylaşdığı gözəl yazısı.

Data_Structures_Algo_Python/book/6.Stack_Yığın.md at master · AzePUG/Data_Structures_Algo_Python

Azərbaycan dilində "Data strukturları və Alqoritmlər" mövzusunda Open Source kitab. - Data_Structures_Algo_Python/book/6.Stack_Yığın.md at master · AzePUG/Data_Structures_Algo_Python

GitHub (github.com)