Queue məlumat strukturu

[codex]

Queue nədir?

Queue (növbə) — First-In-First-Out (FIFO - İlk Daxil Olan İlk Çıxır) prinsipi ilə işləyən bir məlumat strukturudur. Queue-da elementlər sona əlavə edilir və ön hissədən çıxarılır.

Queue aşağıdakı sahələrdə geniş istifadə olunur:

• Arxa planda işləyən proseslər (məsələn, mesaj sistemləri);
• Resursların yüklənməsi (məsələn, şəkil və ya fayl yükləmə növbələri);
• Onlayn oyunlarda oyunçuların növbəyə salınması;
• Çap və tapşırıqların emalı (məsələn, printer növbələri).

---

Queue-in JavaScript-də implementasiyası

Queue üçün əsas class-lar

Queue yaratmaq üçün əvvəlcə Node və Queue classlarını müəyyən etməliyik.

Node classı:

• Constructor qəbul etdiyi value parametrini this.value-ə mənimsədir;
• this.next default olaraq null olur.

Queue classı:

• Constructor heç bir parametr qəbul etmir, amma this.first və this.last dəyərləri null olur;
• this.size dəyişəni isə 0-dır.

class Node {
  constructor(value) {
    this.value = value;
    this.next = null;
  }
}

class Queue {
  constructor() {
    this.first = null;
    this.last = null;
    this.size = 0;
  }
}

---

Element əlavə etmə (Enqueue) — O(1)

Queue-ya sona element əlavə etmək üçün enqueue() metodunu yazırıq.

Addım-addım izah:

1. Yeni bir Node yaradırıq və ona dəyər ötürürük.
2. Əgər queue boşdursa, first və last propertiləri bu yeni node-a bərabər olur.
3. Əks halda, mövcud last-ın next propertiyini yeni node-a yönəldirik.
4. last propertiyini bu yeni node kimi təyin edirik.
5. Queue-nin ölçüsünü (size) artırırıq və qaytarırıq.

Kod:

enqueue(value) {
  const newNode = new Node(value);

  if (!this.first) {
    this.first = newNode;
    this.last = newNode;
  } else {
    this.last.next = newNode;
    this.last = newNode;
  }

  return ++this.size;
}

---

Element silmə (Dequeue) — O(1)

Queue-dan başdan element silmək üçün dequeue() metodunu yazırıq.

Addım-addım izah:

1. Əgər queue boşdursa (this.first === null), null qaytarırıq.
2. Mövcud first dəyərini müvəqqəti (temp) dəyişəndə saxlayırıq.
3. Əgər queue-da tək element varsa (first === last), last-ı null edirik.
4. First dəyərini this.first.next-ə təyin edirik.
5. Queue-nin ölçüsünü (size) azaldırıq və silinmiş elementin (temp) dəyərini qaytarırıq.

Kod:

dequeue() {
  if (!this.first) return null;
  
  const temp = this.first;
  
  if (this.first === this.last) {
    this.last = null;
  }

  this.first = this.first.next;
  this.size--;

  return temp.value;
}

---

Nəticə

Queue FIFO prinsipi ilə işləyən bir məlumat strukturudur və proqramlaşdırmada geniş istifadə olunur. Element əlavə etmə və silmə əməliyyatları O(1) vaxt mürəkkəbliyinə malikdir.

Bu məqalədə Queue-in JavaScript-də necə qurulmasını və enqueue/dequeue əməliyyatlarının necə həyata keçirildiyini öyrəndik. Queue, xüsusilə resurs yüklənməsi, oyunçuların idarə edilməsi və tapşırıqların emalı kimi sahələrdə geniş istifadə edilir.